Educatieplatform voor farmacotherapie en FTO
Bijna iedereen gebruikt wel eens medicijnen. Dit lijkt een eenvoudig proces. De arts schrijft een recept uit. De patiënt haalt het medicijn op bij de apotheek, leest de bijsluiter en neemt op de juiste manier het medicijn in. Maar dit proces is niet altijd eenvoudig. Ronnie van Diemen, inspecteur-generaal van de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ): ‘Bijvoorbeeld als een arts een patiënt overdraagt aan een collega is dit een kwetsbaar proces. We zien dat de kans dan groter is dat er iets misgaat met de medicatie.’
In 2015 en 2016 heeft de inspectie in alle sectoren in de zorg bezoeken afgelegd om te zien of er werd voldaan aan de voorwaarden voor veilig voorschrijven zoals die door de beroepsgroepen zijn vastgesteld. Geeft een zorgverlener de medicijngegevens van een patient wel goed door aan een andere zorgverlener? Wordt er goed gekeken bij kwetsbare patiënten met meerdere medicijnen of het gebruik nog klopt?
Het voorschrijven en toedienen van medicijnen kan ingewikkeld zijn. Doordat meerdere zorgverleners van verschillende zorgorganisaties betrokken zijn. Of omdat een patiënt diverse medicatie voor verschillende aandoeningen slikt. Van Diemen: ‘Als zorgverleners van verschillende organisaties zijn betrokken, is er vaak onvoldoende overleg. Een vergissing is dan zo gemaakt.’
Dit proces wordt nog kwetsbaarder als niet duidelijk is wie verantwoordelijk is voor het uiteindelijk voorschrijven van de medicijnen aan de patiënt. Van Diemen: ‘Belangrijk is dat zorgverleners per patiënt vastleggen wie eindverantwoordelijk is voor het voorschrijven van medicijnen. Natuurlijk niet alleen op papier, maar ook in de praktijk.’
Steeds meer artsen schrijven elektronisch voor. ‘Dat is goed. Maar, zorgverleners moeten zich blijven realiseren dat dit een hulpmiddel is. Systemen kunnen fouten bevatten of onvolledig zijn. Je kunt niet blind erop vertrouwen. Luisteren naar de patiënt is en blijft essentieel.’
Een ander kwetsbaar punt is het medicijngebruik van ouderen. Ze slikken vaak meerdere medicijnen per dag. Van Diemen: ‘Wij hebben ook meldingen onderzocht die wij hebben gekregen van verpleeghuizen en thuiszorginstellingen. Ook hier zien wij dat het overdragen van een cliënt niet altijd goed gaat. Een voorbeeld is een cliënt uit een verpleeghuis die tijdelijk was opgenomen in het ziekenhuis. Terug in het verpleeghuis kreeg hij niet de noodzakelijke nieuwe medicijnen. Hierdoor ontstonden er ernstige gezondheidsproblemen. Dat wil niemand.’
Zorgvuldig werken staat voorop, zowel bij het voorschrijven als het toedienen van medicijnen. Maar ook de patiënt zelf speelt een rol. Ronnie van Diemen: ‘Tijdens een bezoek aan de huisarts kan een patiënt wel eens vergeten te vertellen dat hij bijvoorbeeld medicijnen gebruikt die hij zelf bij de drogist heeft gehaald. Het is goed als de patiënt dit doorgeeft aan de huisarts. En aan te geven bij de apotheek. Ook is het belangrijk de bijsluiter goed te lezen, ook als iemand de medicijnen al jaren gebruikt. Er kan nieuwe informatie in staan die voor hen van belang is. Daarnaast kan de patiënt ook altijd vragen stellen bij de apotheek over het krijgen van een medicijn en het goed gebruiken hiervan.’
De resultaten van het onderzoek laten zien dat aandacht voor medicatieveiligheid nodig blijft. Ook in 2017 blijft de inspectie toezien op veilig en verantwoord voorschrijven.