Groen licht voor het testen van een malariavaccin

Onderzoekers van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) hebben groen licht gekregen om vrijwilligers opzettelijk met malaria te besmetten, om een veelbelovend vaccin bij hen te testen. Als resultaat kunnen hopelijk al in de nabije toekomst miljoenen doden voorkomen worden.

Dat staat op de website van de Universiteit Leiden. ‘'Vreselijk, wie doet nou zoiets?' Zo reageren mensen vaak als ik ze vertel over mijn onderzoek’, zegt Meta Roestenberg, onderzoeker op de afdeling Parasitologie en Infectieziekten van het LUMC. Samen met het Radboudumc gaat zij een veelbelovend malariavaccin testen door middel van gecontroleerde humane infecties, een methode waarbij gezonde, vrijwillige proefpersonen opzettelijk besmet worden met een infectieziekte om zo een vaccin snel en goedkoop te kunnen testen. Het LUMC is een van de vijf locaties in de wereld waar dit soort onderzoek wordt gedaan.

Groen licht
‘We hadden al een vergunning van de overheid, maar afgelopen maand kregen wij ook toestemming van de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek, dus we mogen aan ons onderzoek beginnen’, vertelt Roestenberg. ‘Het wachten is nog op Amerikaanse goedkeuring van het vaccin, want het wordt in de VS gefabriceerd.’ Naar verwachting kunnen ze in het voorjaar van 2017 gezonde proefpersonen gaan werven.

Verzwakte, levende parasieten als vaccin
Roestenbergs collega’s Chris Janse en Shahid Khan van de afdeling Parasitologie ontwikkelden in de afgelopen jaren het concept voor het vaccin dat Roestenberg gaat testen. Janse en Khan verzwakten de parasiet die bij muizen malaria veroorzaakt en spoten deze in bij muizen. ’Bij de proefdieren geeft dit vaccin honderd procent bescherming. Vandaar dat we verzwakte, levende parasieten die menselijke malaria veroorzaken nu als vaccin bij mensen willen testen’, vertelt Roestenberg. Op dit moment bestaat er alleen een malariavaccin dat beperkte en tijdelijke bescherming geeft. Wanneer er een vaccin komt dat volledige bescherming biedt, kan dat jaarlijks een half miljoen doden voorkomen.

Laten prikken door malariamuggen
Het testen van het vaccin bestaat uit twee fases. ‘In de veiligheidsfase testen we eerst of de verzwakte parasieten in het vaccin geen malaria veroorzaken bij de proefpersonen’, aldus Roestenberg. ‘We beginnen met een lage dosis en wanneer er geen problemen optreden, injecteren we de volgende proefpersonen met een hogere dosis.’ Wanneer de resultaten van de eerste fase goed zijn, start de tweede fase van het onderzoek: ingeënte proefpersonen besmetten met malaria. ‘Omdat de malariamuggen in Nijmegen worden gekweekt, gaan we met onze proefpersonen daarheen. Ze worden daar door vijf verschillende malariamuggen geprikt.’ De testpersonen worden nauw in de gaten gehouden, en krijgen malariamedicatie wanneer er toch symptomen optreden.

Vervolg
In het onderzoek dat dit jaar gaat plaatsvinden wordt het vaccin alleen op westerse mensen getest. In landen waar malaria voorkomt, kunnen de mensen anders reageren op het vaccin. Dit kan komen doordat de mensen daar net iets andere genetische kenmerken of een andere levensstijl hebben, maar bijvoorbeeld ook doordat ze al eerder malaria gehad hebben. ‘Wanneer uit de onderzoeksresultaten blijkt dat het vaccin goed werkt, gaan we het verder testen in Afrika.’